ხორავას ჩავარდნილი ტარიელ გოლუა
მიხეილ თუმანიშვილი, აკაკი ხორავამ მიიყვანა თეატრში. მათი შემოქმედებითი შეხვედრა ერთადერთხელ შედგა – „ტარიელ გოლუაში“ და მაშინაც მარცხით დამთავრდა – ორივესთვის. არადა, წინა სპექტაკლების წარმატებით თავბრუდახვეულ მიხეილ თუმანიშვილს თავად ხორავა აგულიანებდა, ბევრს ელაპარაკებოდა ახმეტელის რეჟისურაზე, შინაურები, გარეულები მოსვენას არ აძლევდნენ – „მიშა, შენ ახმეტელი ხარ, მისი საქმის გამგრძელებელი“… და ახალგაზრდა რეჟისორმაც ხელი მოკიდა ლეო ქიაჩელის „ტარიელ გოლუას“, დაეწაფა ახმეტელის მე მკვიდრეობას, სურდა, ახმეტელივით გმირულ-რომანტიკული სპექტაკლი დაედგა…
ტარიელ გოლუას ხორავა თამაშობდა. თუმანიშვილის რეპეტიციას თბილისში სტუმრად მყოფი ფინელი რეჟისორი დაესწრო, აქო და ადიდა თუმანიშვილი, სულ რიტმებისა და ტემპების კომპოზიტორი ეძახა, რეჟისორს ეჭვი აღარ ეპარებოდა გამარჯვებაში, მაგრამ უკვე ეჭვი ეპარებოდა აკაკი ხორავას… ხორავა რეპეტიციებზე „დაძაბულად თამაშობდა, გაუთავებლად ნერვიულობდა, არ მენდობოდა…“ – გაიხსენებს თუმანიშვილი. თუმანიშვილს ეჭვი მაინც არ ეპარებოდა, გაბედულად მიიწევდა წინ, მაგრამ დაიწყო პრემიერა და ზუსტად ხუთ წუთში მიხვდა, რომ… ყველაფერი წყალში ჩაიყარა, სპექტაკლი ჩავარდა… როლი ჩაუვარდა ხორავასაც… სპექტაკლი კრიტიკის ქარცეცხლში გაატარეს. მერე, მოსკოვში, ქართული ხელოვნებისა და ლიტერატურის დეკადაზე წასაღებად, თუმანიშვილმა სპექტაკლი გადააკეთა, ხორავას ნაცვლად ეროსი მანჯგალაძე შეიყვანა, მაგრამ ვერც გადაკეთებამ უშველა საქმეს, ვერც ეროსი მანჯგალაძის შეყვანამ…
სესილია თაყაიშვილის ჩავარდნილი „ივდითი“
დღეს ვინმეს ძნელად თუ წარმოუდგენია, რომ დიდ სესილია თაყაიშვილსაც ჰქონდა ჩავარდნები… არადა, საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტია, რომ, ის სპექტაკლზე მუშაობისას გაუთავებლად წუწუნებდა, წუწუნებდა დრამატურგებზე (არცთუ უსაფუძვლოდ – სუსტი პიესების გამო), წუწუნებდა რეჟისორებზე, ხშირად პარტნიორებზე, მაგრამ უმეტესწილად მაყურებლის წინ გასულს – საწუწუნო არაფერი ჰქონდა. თუმცა, თეატრის ისტორი ამ შემოინახა მისი მარცხი და მისი გულწრფელი აღიარება ამ მარცხის შესახებ. ახალგაზრდა სესილია თაყაიშვილი ჯერ კიდევ მაშინ შეიყვანეს „ურიელ აკოსტაში“ ივდითის როლზე დუბლად, როცა სცენაზე ვერიკო ანჯაფარიძე იდგა. გარკვეული წარმატებების მიუხედავად, სესილიას ივდითი ვერ იქცა სპექტაკლის ნაწილად. სესილია ვერ გუობდა უჩვეულო ფორმის სავარძელს, არანაკლებ უჩვეულო კოსტიუმს, საერთოდ, გარემოს. ის ეთაყვანებოდა ვერიკოს ივდითს, თვითონ კი ვერ იქცა ივდითად. იმდენად მწარე იყო მისთვის ეს მარცხი, რომ სიკვდილის წინ მიცემულ ინტერვიუში, ცხოვრების ყველაზე უბედურ დღედ, „ურიელში“ თამაშის დღე დაასახელა…
ლეილა აბაშიძის მარცხი თეატრში
ქართული თეატრისის ტორიას გაკვრით ახსო ვს ცრუ პათეტიკური სპექტაკლი „ამირანი“… ეს სპექტაკლი სხვა ასეთი უღიმღამო, გაფუყული სპექტაკლებისგან, ალბათ, არაფრით გამორჩეული არ იქნებოდა, რომ არა ერთი დეტალი – ამ სპექტაკლში თამაშობდა იმხანად უკვე სახელგავარდნილი კინოვარსკვლავი ლეილა აბაშიძე… სპექტაკლი, 1963 წელს დადგა დოდო ალექსიძემ. თეატრში როლის ჩავარდნამ, თეატრზე საერთოდ აუცრუა გული ლეილა აბაშიძეს. არადა, თეატრალურ ინსტიტუტში სწავლისას ლეილა აბაშიძემ, გურამ საღარაძესთან ერთად, წარმატებულად ითამაშა თუმანიშვილის დადგმულ ტურგენევის პიესაში „ერთი თვე სოფლად“. „ერთი თვე სოფლად“ გულისშემძვრელი პოეტურობითა და სევდით გამოირჩეოდა, ყველაფერი სიწრფელითა და უშუალობით იყო აღბეჭდილი. ლეილა აბაშიძე შემდეგ არსად მინახავს უფრო ლაღი, ორიგინალური, რაღაც მოუხელთებელი სიწმინდით სავსე…“, – წერს ნოდარ გურაბანიძე.
სერგო ზაქარიაძის ჩავარდნილი „ლირი“
1966 წელს, ჟურნალ „თეატრისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში მიხეილ თუმანიშვილი ამბობდა, როცა თეატრში ასეთი დიდი მსახიობი გვყავს, როგორიც სერგო ზაქარიაძეა, რომელსაც ასე სწყურია ლირის თამაში, ცოდვაა, რომ ეს ტრაგედია არ დავდგათო. დადგა კიდეც, მაგრამ მთელ საბჭოეთში უკვე ლეგენდად ქცეული ჯარისკაცის მამა… დამარცხდა, და მარცხდა რეჟისორიც. თუმანიშვილის „მეფე ლირი“ შექსპირის გათანამედროვების პირველი ცდა იყო. სპექტაკლის შემდეგ კრიტიკოსთა აზრი მკვეთრად გაიყო – ნაწილი ხელაღებით ლანძღავდა და უარყოფდა, ნაწილი – გააფთრებით იცავდა. თუმანიშვილმა და ზაქარიაძემ ლირი გააადამიანურეს, ცხოვრებასთან დააახლოვეს. ლირის სამეფო ტახტი ხავსმოკიდებული ქვა იყო, რომელსაც ცხოველის ტყავი ჰქონდა გადაფარებული. ასეთ გარემოში შეუძლებელიც იყო პომპეზური, ლირი-ღმერთის თამაში. სერგო ზაქარიაძეს ათლეტურ სხეულზე თხის ტყავი ჰქონდა მოსხმული, ბეწვის ქვეშ ლურჯი ხამის ტილოს ხალათი ეცვა, შარვალი ბეწვის პაჭიჭებში ჰქონდა ჩატანებული. როგორც ნოდარ გურაბანიძე იტყვის, ჩაცმულობით სვანსა და ხევსურს უფრო ჰგავდა, ვიდრე კელტს. მეტიც, სუფრასთან ქართულ სიმღერასაც წამოიწყებდა…
ზაქარიაძესა და თუმანიშვილს უნდოდათ, მაყურებელს ახლობლად ეგრძნო ლირი, მოხდა კი პირიქით… ნოდარ გურაბანიძის შენიშვნით, ზაქარიაძის ლირი სტალინის ასოციაციასაც იწვევდა – სტალინსაც ხომ უყვარდა შარვლის ჩექმებში ჩატანება, თუ ქართული სიმღერის წამოწყება სუფრაზე… მოსკოვის სამხატვრო თეატრის „ლიტნაწილის“, პ. მარკოვის აზრით, ზაქარიაძის ლირის სახეს აკლდა მთლიანობა, დაქუცმაცებული იყო ბრწყინვალე ადგილებით. „მაინცდამაინც არც ლირის „გაქართველების“ იდეა გამოდგა დამაჯერებელი… სახის განვითარების ლოგიკა ზოგჯერ მოიკოჭლებდა, რაც მოსაწყენს ხდიდა ზოგიერთ ეპიზოდს… ზოგჯერ ს. ზაქარიაძის თამაშს ერთგვარი ნაძალადეობა, ხელოვნურობა ეტყობოდა. მსახიობი, ყველაფრის გამართლებას ცდილობდა და, თითქოს, როგორც ამბობენ ხოლმე: „ტვინს იჭყლეტდა“…
(ნოდარ გურაბანიძე). თუმანიშვილმა მოგვიანებით აღიარა, რომ ვერ დაიჭირა გმირის ნამდვილობის ნათელი შეგრძნება ზაქარიაძის ლირში… თავად სერგო ზაქარიაძე პრემიერის დღეებში კმაყოფილი იყო საკუთარი თამაშით, მერე ნელ-ნელა უკმარისობის გრძნობა შეეპარა, ბოლოს კი სულ გაუტყდა გული, რაზეც მაყურებლის ნაკლებმა ინტერესმაც იმოქმედა…
ჩავარდნილი ჰამლეტი და ჩავარდნილი „კლავდიუსი“
დოდო ალექსიძემ ჩავარდნილი „ყვარყვარეს“ შემდეგ შექსპირის „ჰამლეტს“ მოჰკიდა ხელი. არტისტები ამჯერადაც შესანიშნავი ჰყავდა:
ჰამლეტი – გოგი გეგეჭკორი (დუბლი ნოდარ ჩხეიძე), გერტრუდა – ნინო ლაფაჩი, კლავდიუსი – სერგო ზაქარიაძე… წესით, დანიის გაუხარელ პრინცს სცენაზე მაინც უნდა გაეხარა, მაგრამ… ჩავარდა… ჩავარდნამდე, სერგო ზაქარიაძე პატიოსნად ითხოვდა – გამათავისუფლეთ კლავდიუსის როლიდანო… როლს ვერ ვგრძნობ და არ გამომივაო… მაშინ ზაქარიაძეს კინოში იღებდნენ და არ გაათავისუფლეს როლიდან, კინოს გამო მიზეზობს, როლიდან „დათესვა“ უნდაო… „როგორც ჩანს, ზაქარიაძე მართალი იყო. ბევრი ეცადა, სხვადასხვა ვარიაციები შეექმნა კლავდიუსისა, მაგრამ არაფერი არ გამოუვიდა. ვერც გოგი გეგეჭკორისა და ნოდარ ჩხეიძის გულწრფელმა და ოსტატურმა შესრულებამ უშველა სპექტაკლს. წარმოდგენას არ ჰქონდა კონცეფცია, გადაწყვეტა, არ იყო კონკრეტულად გარკვეული, რისი თქმა უნდოდა რეჟისორს“, – დაწერს ვასილ კიკნაძე.
ოთარ მეღვინეთუხუცესის ჩავარდნილი როლები
ლირი და ჰამლეტი ჩაუვარდა ოთარ მეღვინეთუხუცესსაც. ოთარ მეღვინეთუხუცესი, სწორედ იმ არტისტთა კატეგორიას განეკუთვნება, ვისაც შეუძლია საკუთარი წარუმატებლობის აღიარება. შორეულ ახალგაზრდობაში ლილი იოსელიანის დადგმულ სპექტაკლში – „ფსკერზე“ სატინი ითამაშა. მოეწონათ. თავად დაეჭვებული იყო. უკმაყოფილო. იცოდა, რამდენი რამის გაკეთება შეეძლო და ვერ გააკეთა. რომ ულოცავდნენ, ეგონა, სხვებიც ხვდებოდნენ და შემწყნარებლობის გამო ულოცავდნენ. ამიტომაც არ იღებდა მილოცვებს. ის კი არა, ვასო გოძიაშვილიც კი გაუბრუნებია უკან. გაცეცხლებულა ვასო გოძიაშვილი, „ვინ არის ეს ვირი, მილოცვა რომ არ უნდაო“…
გავა დრო და საკუთარი თავით უკმაყოფილო დარჩება „დიდოსტატის მარჯვენაში“ განსახიერებული მეფე გიორგითაც. რუსთავის თეატრში ნათამაშები ჰამლეტითაც, მარჯანიშვილის თეატრში ნათამაშები მეფე ლირითაც… არ ადა, უნდოდა ჰამლეტისა და მეფე ლირის თამაში. ითამაშა კიდეც, მაგრამ ამ სპექტაკლებმა ვერ გაიჟღერა… ჰამლეტისთვის ჯერ კიდევ მარჯანიშვილში ემზადებოდა – ლილი იოსელიანი და გიგა ლორთქიფანიძე დგამდნენ, მაგრამ შეაწყვეტინეს. ლილი იოსელიანმა შემდეგ რუსთავში დადგა ჰამლეტი, მაგრამ სულ ექვსჯერ ითამაშეს…
„რატომ არ გამოვიდა ჰამლეტი? უმთავრესი მიზეზი, ალბათ, ის იყო, რომ ჩვენ უკვე ვიცოდით, ნაწილი, ისევ უკან, მარჯანიშვილის თეატრში უნდა დავბრუნებულიყავით. ბევრმა ჩემმა მეგობარმა უარი თქვა სპექტაკლში მონაწილეობაზე. ვინც უარი არ თქვა, რეპეტიციებზე არ დადიოდნენ.
ქალაქის ხელმძღვანელობის მხარდაჭერით წაქეზებული თეატრის დირექტორ-განმკარგულებელი, ერთხელ შუა რეპეტიციის დროს შემოვიდა და გამოაცხადა: “მეღვინეთუხუცესის გარდა, ამ პიესის დადგმა არავის უნდა, სპექტაკლი კი ნახევარი მილიონი ჯდებაო. მე თავი ვერ შევიკავე და შენი და შენი გამომგზავნელის დედა-მეთქი! უწყვეტი რეპეტიციაც მოულოდნელად დაგვინიშნეს. ასეთ ატმოსფეროში რა უნდა გამოსულიყო?“ – კითხულობს ოთარ მეღვინეთუხუცესი.
„ჰამლეტზე“, საბოლოოდ უარი თქვა სამხატვრო საბჭომ. მეღვინეთუხუცესი, რუსთავის თეატრიდან წამოვიდა და მარჯანიშვილში გააგრძელა მოღვაწეობა…
ეროსი მანჯგალაძის ჩავარდნილი „ყვარყვარე“
ეროსი მანჯგალაძემ, თეატრის ისტორიაში, ჯერ კიდევ სტუდენტმა, 20 წლის ბიჭმა, გაინაღდა ადგილი ინსტიტუტში, ტოვსტონოგოვის მიერ დადგმულ, გორკის „მდაბიონში“ ნათამაშევი ტეტერევით, მაგრამ, მივიდა რუსთაველის თეატრში და…
ჩავარდნას ჩავარდნა ენაცვლებოდა. მარცხს – მარცხი. დამნაშავე? რეპერტუარი. აძლევდნენ უღიმღამო როლებს, შეჰყავდათ უკვე დადგმულ სპექტაკლებში. მისი პერსონაჟები უფერული ადამიანები იყვნენ. არათუ სრულყოფილად, მინიშნებითაც არ გამოვლენილა მისი ნიჭიერება.
ასე გრძელდებოდა მთელი ოთხი წელიწადი, მერე იყო დაუვიწყარი „პეპო“, „ადამიანებო, იყავით ფხიზლად“ და ისევ ჩავარდნები – 2 წელიწადში 8 როლი ითამაშა, მხოლოდ ნაწილობრივ თუ ახერხებდა ნიჭის გამოვლენას, ასე იყო მანამ, სანამ თუმანიშვილმა არ დააკავა „ესპანელ მღვდელში“, სადაც ვულკანურად იფეთქა მისმა კომედიურმა ნიჭმა, მერე იყო ახალი ვულკანი – ამჯერად ტრაგიკული ნიჭის – ოიდიპოსი…
ჩავარდნა მერეც ჰქონდა, არადა, წესით, არ უნდა ჰქონოდა… კომედიების დიდოსტატმა დოდო ალექსიძემ „ყვარყვარე თუთაბერი“ დადგა, ყვარყვარე ეროსი მანჯგალაძე იყო. რეჟისორიც ფოიერვერკული კაცი იყო, არტისტიც, მაგრამ მათმა ფოიერვერკმა ვერ გაისროლა – „ჩაიჩუილა“… „ეროსის ჰქონდა მახვილგონივრული ადგილები, იყო საინტერესო სცენები, მაგრამ სპექტაკლმა კვალი ვერ დატოვა. წარმოდგენას არ ჰქონდა კონცეპტუალური გადაწყვეტა, ახალს არაფერს ამბობდა, სათქმელი არ იყო გამოკვეთილი, ნათელი…“ – წერს ეროსის მეგობარი, თეატრმცოდნე ვასილ კიკნაძე…
ავტორი: რეზო შატაკიშვილი.
გაზეთი “პრაიმტაიმი” N46(87)-ის არქივიდან 2010 წ.
